Źródło: fsr.eui.eu
Plan Komisji Europejskiej dotyczący struktury rynku na 2050 rok
W niniejszym artykule Leonardo Meeus i Sofia Nicolai podsumowują i kontekstualizują treść propozycji Komisji Europejskiej dotyczącej reformy unijnego rynku energii elektrycznej opublikowanej 14 marca 2023 r.
Tło
Jak podkreślaliśmy w naszym briefie politycznym dotyczącym reformy rynku energii elektrycznej z grudnia 2022 r.:
„Rynki energii elektrycznej, które rozwijały się przez ostatnie dwie dekady, zrobiły to, co miały zrobić podczas tego kryzysu: poprzez wyższe ceny przekazały wiadomość, że energii brakuje. „Strzelanie do posłańca” nie rozwiąże problemu. Jeśli zawiesimy rynki lub ograniczymy ceny energii, rządy będą musiały wkroczyć w racjonowanie energii i zorganizować solidarność ponad granicami. ten kryzys dotyczący konsumentów mógłby ujawnić się dłużej bez rynków, ale ostatecznie byłby gorszy. Jednak podczas tego kryzysu nauczyliśmy się również wiele o tym, jak można uzupełnić rynki energii elektrycznej i uzupełnić je o instrumenty regulacyjne…”
Według naszej analizy problemy, które należało rozwiązać w ramach tej reformy, obejmują: (energetyczne) ubóstwo i inflację; niewystarczające zabezpieczenie ze strony konsumentów i sprzedawców detalicznych; trudności w dostępie konsumentów do tanich OZE; oraz niepewność inwestycyjna, która wzrosła wraz z licznymi interwencjami nadzwyczajnymi w czasie kryzysu. Zaproponowane przez nas rozwiązania obejmują: dalszą harmonizację i integrację krótkoterminowych rynków energii elektrycznej; kroki w kierunku lepszego funkcjonowania rynków terminowych; więcej długoterminowych kontraktów na nowe aktywa poprzez połączenie mechanizmów wynagradzania za moce wytwórcze, umów zakupu energii (PPA) i kontraktów różnic kursowych (CfD) wspieranych przez rząd; oraz przyspieszenie innowacji konsumenckich wprowadzonych przez Pakiet Czysta Energia.
Z wielkim zadowoleniem przyjmujemy fakt, że wniosek Komisji Europejskiej zawiera wszystkie te elementy, a także odczuwamy ulgę, że wniosek nie obejmuje niektórych bardziej radykalnych propozycji, które pojawiły się po kulminacyjnym momencie kryzysu energetycznego zeszłego lata.
Propozycja
Propozycja KE składa się z:
Komunikat COM(2023) 148 z propozycją zmiany zasad kształtowania rynku energii elektrycznej
Komunikat COM(2023) 147 zawierający propozycję zmiany rozporządzenia w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (REMIT)
W tym artykule skupimy się na pierwszym komunikacie.
Komunikat (2023) 148 zmieniający zasady kształtowania rynku energii elektrycznej
Wniosek ma na celu zmianę rozporządzenia (UE) 2019/943 (rozporządzenie w sprawie energii elektrycznej), rozporządzenia (UE) 2019/942 (rozporządzenie ACER), dyrektywy (UE) 2019/944 (dyrektywa w sprawie energii elektrycznej) i dyrektywy (UE) 2018/2001 (dyrektywa w sprawie energii odnawialnej) w celu poprawy struktury unijnego rynku energii elektrycznej i obejmuje 3 obszary działania:
Ochrona konsumentów przed niestabilnymi cenami energii
Zwiększenie stabilności i przewidywalności kosztów energii, przyczyniając się tym samym do konkurencyjności gospodarki UE
Pobudzanie inwestycji w odnawialne źródła energii.
Ochrona konsumentów przed niestabilnymi cenami energii
Aby osiągnąć pierwszy cel, we wniosku przewidziano: 1) prawo do umów o stałej cenie, jak również do umów z cenami dynamicznymi, do wielu umów oraz do lepszych i jaśniejszych informacji o umowach, zapewniając opcje zarówno konsumentom niechętnym do ryzyka, jak i konsumentom podejmującym ryzyko; 2) dostęp do określonego rodzaju regulowanych cen detalicznych (tj. taryf blokowych, które były stosowane w niektórych krajach w czasie kryzysu w celu ochrony konsumentów, kontrolowania inflacji, przy jednoczesnym utrzymaniu zachęty do oszczędzania energii) dla gospodarstw domowych oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) na wypadek kryzysu oraz ustanowienia przez państwa członkowskie systemu dostawcy ostatniej instancji; 3) możliwość dzielenia się przez konsumentów energią odnawialną, bez konieczności tworzenia wspólnot energetycznych; 4) stabilizacja dostaw energii dla przemysłu poprzez zachęcanie dostawców do ochrony przed wysokimi cenami poprzez wzmożone stosowanie kontraktów terminowych z wytwórcami, które mogą blokować przyszłe ceny.
Zwiększenie stabilności i przewidywalności kosztów energii, przyczyniając się tym samym do konkurencyjności gospodarki UE
Z jednej strony wniosek ma na celu optymalizację funkcjonowania rynków krótkoterminowych, np. zmniejszenie minimalnej wielkości oferty dla rynków dnia bieżącego i dnia następnego do 100 kW w celu poprawy płynności. Z drugiej strony dąży do zwiększenia dostępu do rynku dla bardziej stabilnych kontraktów długoterminowych (KDT i CfD) oraz rynków (poprawa płynności na rynkach terminowych).
Umowy PPA to długoterminowe umowy prywatne między wytwórcą energii odnawialnej lub niskoemisyjnym a konsumentem. Dostęp do umów PPA jest obecnie dostępny tylko dla głównych podmiotów w kilku państwach członkowskich. Aby zwiększyć ich dostępność, oczekuje się, że państwa członkowskie: 1) zajmą się ryzykiem finansowym związanym z niewykonaniem płatności przez odbiorcę (np. poprzez gwarancje państwowe), co często stanowi główną przeszkodę dla umów PPA; 2) umożliwić wykonawcom projektów OZE, biorącym udział w przetargu na wsparcie publiczne, zarezerwowanie części produkcji na sprzedaż w ramach KDT; 3) stosować w takich przetargach kryteria oceny w celu zachęcenia do dostępu do rynku PPA klientów napotykających bariery wejścia.
Należy również wziąć pod uwagę fakt, że zobowiązanie dostawców do odpowiedniego zabezpieczenia może również zwiększyć popyt na umowy PPA.
Kontrakty CFD są formą wsparcia publicznego, dzięki której wytwórca ma zagwarantowaną przez rząd minimalną cenę za wytwarzaną energię i może zarobić pełną cenę rynkową, nawet jeśli jest ona bardzo wysoka. Z tego powodu we wniosku przewidziano 2-way CfD, które oznaczają ustalenie minimalnej ceny, jaką może zarobić producent energii, ale także ceny maksymalnej, tak aby wszelkie przychody powyżej tej kwoty były zwracane podmiotowi publicznemu, a następnie kierowane w celu złagodzenia skutków wysokich cen dla wszystkich konsumentów energii elektrycznej proporcjonalnie do ich zużycia. Kontrakty CFD powinny stanowić preferencyjny system wsparcia dla energii wiatrowej, słonecznej, geotermalnej, wodnej bez zbiorników i energii jądrowej.
Aby zwiększyć płynność na rynkach terminowych, we wniosku przewidziano, po pierwsze, regionalne ceny referencyjne za pośrednictwem węzła w celu zwiększenia przejrzystości cen, a po drugie, obowiązek operatorów systemów w zakresie zezwalania na prawa przesyłowe dłuższe niż rok. Komunikat przewiduje doprecyzowanie roli ACER w odniesieniu do jednolitej platformy alokacji oraz rozszerzenie kompetencji takiej platformy, które:
Oferuj obrót długoterminowymi prawami przesyłowymi pomiędzy poszczególnymi strefami rynkowymi a wirtualnym hubem
Przydzielać długoterminowe międzyobszarowe zdolności przesyłowe w sposób regularny i przejrzysty, oparty na zasadach rynkowych i niedyskryminujący
Oferowanie obrotu prawami do transmisji finansowej, które umożliwią posiadaczom tych praw do transmisji finansowej usunięcie ekspozycji na dodatnie i ujemne różnice cenowe oraz z częstymi terminami zapadalności do co najmniej trzech lat do przodu.
Pobudzanie inwestycji w odnawialne źródła energii
KTR i KDT mogłyby zapewnić konsumentom stabilne ceny i wiarygodne dochody dostawcom energii ze źródeł odnawialnych (obniżenie ryzyka finansowego i kosztu kapitału), przyczyniając się w ten sposób do potrojenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (OZE), zgodnie z celami Europejskiego Zielonego Ładu.
Aby zwiększyć atrakcyjność inwestycji w OZE, należy uwidocznić wykorzystanie ich potencjału poprzez dodatkowe technologie i procesy (takie jak magazynowanie i reagowanie na zapotrzebowanie). W związku z tym wniosek ma na celu: 1) umożliwienie państwom członkowskim zaprojektowania lub przeprojektowania mechanizmów zdolności wytwórczych w celu promowania elastyczności niskoemisyjnej; 2) umożliwienie państwom członkowskim wprowadzenia nowych systemów wsparcia na rzecz elastyczności niekopalnej, takich jak reagowanie na popyt i magazynowanie; 3) upoważnienie państw członkowskich do oceny ich potrzeb w zakresie elastyczności systemu elektroenergetycznego i ustanowienia celów w celu zaspokojenia tych potrzeb; 4) uprawniające OZ przesyłu do zaprojektowania produktu ograniczania szczytów, umożliwiającego odpowiedzi odbioru przyczyniające się do zmniejszania szczytów poboru w systemie elektroenergetycznym w określonych godzinach doby. Operatorzy SO będą mieli dodatkowe zadanie polegające na uczynieniu dostępności mocy przyłączeniowych bardziej przejrzystymi, aby umożliwić deweloperom energii odnawialnej wdrażanie OZE w obszarach, w których sieć jest mniej zatłoczona. Na koniec we wniosku wspomniano o chęci zbliżenia terminów zawierania transakcji do czasu rzeczywistego. W miksie energetycznym charakteryzującym się coraz większym udziałem OZE, poprawiłoby to efektywność systemu i dokładniej wyjaśniło potrzeby bilansowania z uwzględnieniem rzeczywistej generacji z OZE i zmniejszenia kosztów niezbilansowania.
Następne kroki
Zapowiedziana przez przewodniczącą von der Leyen podczas orędzia o stanie Unii we wrześniu 2022 r. reforma struktury rynku energii elektrycznej została uwzględniona w programie prac Komisji na 2023 r. Wniosek zostanie teraz omówiony i być może zmieniony przez Parlament Europejski i Radę, a po osiągnięciu porozumienia wejdzie w życie.
